Inflatie en tijdstip van index

Het Planbureau berekent maandelijks het volume van de inflatie en baseert daarop de afgevlakte gezondheidsindex. De index vormt de basis voor de berekening van de meeste loonindexatiemechanismen. In de private sector bestaan er meerdere mechanismen, die per sector variëren afhankelijk van de cao’s die afgesloten worden.

Enerzijds zijn er sectoren met een indexatie op een vast tijdstip. In dit geval is het tijdstip van de indexatie op voorhand gekend, maar niet het volume. Wanneer het tijdstip nadert, kan het indexpercentage nauwkeuriger worden geraamd. In paritair comité 200 vindt de loonindexatie steeds plaats in januari. In paritair comité 222 (papier- en kartonbewerking) zijn er jaarlijks twee indexaties: in januari en juli. In de bouwsector zijn er meerdere indexaties, omdat de lonen trimestrieel worden aangepast.

Anderzijds zijn er sectoren die geïndexeerd worden als de stijging van de afgevlakte gezondheidsindex een bepaald percentage bereikt. Het tijdstip van de indexatie zal dan afhangen van de inflatie. Hoe hoger de inflatie, hoe vaker de indexaties. Hoewel het tijdstip van de indexatie varieert, is het percentage onveranderlijk. Regelmatig valt de indexatie samen met deze van de ambtenaren, maar niet altijd. De sector van arbeiders en bedienden in het onderwijs past dit mechanisme toe.

Sectoren die jaarlijks meerdere indexaties krijgen passen geen hogere indexatie toe. Of de indexatie nu één keer per jaar op een vast tijdstip plaatsvindt of iedere keer wanneer de spilindex wordt overschreden, het indexatiepercentage is op lange termijn hetzelfde. In sectoren met een herhaaldelijke indexatie genieten werknemers vroeger de indexatie en houdt hun loon meer stand met de inflatie.

Er is een klein deel van de sectoren die geen cao omtrent de loonindexatie hebben afgesloten. Dit is bijvoorbeeld het geval in de sector van het luchthavenbeheer.

Alle lonen indexeren?

Het tijdstip waarop de indexatie van de lonen gebeurd, verschilt per paritair comité, maar ook de lonen waarop de indexatie van toepassing is. Omdat er geen intersectorale verplichting is om de lonen te indexeren, worden niet noodzakelijk alle reële lonen geïndexeerd.

Naast de sectoren waar geen indexatie is voorzien, zijn er ook sectoren waar alleen de baremalonen worden geïndexeerd. De lonen van werknemers die volgens het sectorale barema worden betaald, worden verhoogd volgens het voorziene mechanisme. Voor werknemers van wie het loon boven het sectorale minimum ligt, is de werkgever niet verplicht de reële lonen te indexeren. Dit is het geval in de aanvullende sector voor arbeiders (PC 100).

Naast de indexatie van reële of baremalonen bestaan er nog andere indexatiemethoden. Bijvoorbeeld in de bouwsector worden de baremalonen opgetrokken volgens de evolutie van de afgevlakte gezondheidsindex. Voor reële lonen die hoger zijn dan het sectorale minimum, wordt de verhoging van het baremaloon van de betreffende categorie hieraan toegevoegd. Voor de reële lonen wordt dus een zeker bedrag toegevoegd en wordt geen procentuele verhoging toegepast.

Wanneer de sector niet of enkel in baremalonen voorziet, kan de werkgever vrijwillig besluiten alle betaalde reële lonen in zijn onderneming te verhogen.

Verplicht indexeren?

Afhankelijk van de norm die de indexatie bepaald, moet de werkgever het loon van de werknemers al dan niet indexeren. Wanneer de sectorale cao die van toepassing is voorziet in de indexatie van alle lonen en geen uitzonderingen vastlegt, kan de werkgever niet afwijken van deze verplichting. Als de sector enkel voorziet in de indexatie van bepaalde lonen, moet de werkgever deze indexeren, maar behoudt hij de vrijheid omtrent de andere lonen. Hij zal toch eventuele ondernemings-cao's moeten respecteren en kan deze wijzigen onder bepaalde voorwaarden.

De werkgever die acht dat de indexatie zijn onderneming in gevaar brengt, kan altijd overwegen te couperen in andere loonelementen die niet op sectorniveau zijn voorzien. Dit moet dan wel intern worden onderhandeld.